شیراز کلانشهری در ایران و مرکز استان فارس در جنوب کشور است. جمعیت کلانشهر شیراز در سرشماری سال ۱۳۹۵ خورشیدی، بالغ بر ۱٬۵۶۵٬۵۷۲ تن بوده است که بر این اساس شیراز پنجمین شهر بزرگ و پرجمعیت ایران و پرجمعیتترین شهر جنوب کشور بهشمار میرود. باما همراه باشید تا بررسی کنیم که صنایع دستی استان شیراز کدام است؟
شیراز در بخش مرکزی استان فارس، در ارتفاع ۱۴۸۶ متر از سطح دریا و در منطقهٔ کوهستانی زاگرس واقع شده و آب و هوای معتدلی دارد. این شهر، از سمت غرب به کوه دراک، از سمت شمال به کوههای بمو، سبزپوشان، چهلمقام و باباکوهی (از رشتهکوههای زاگرس) محدود شدهاست.
شیراز به شهر شعر، باغ و گل و بلبل شهره است. شاعران زیادی در این شهر زندگی میکردند و همین موضوع باعث شهرت جهانی شیراز به شهر شعر و هنر شده است. یکی دیگر از نمادهای این شهر باغ است. باغ در فرهنگ ایرانیان از جایگاه ویژهای برخوردار است و شیراز نیز از قدیم به داشتن باغهای بسیار و زیبا مشهور بودهاست. باغ های انگور موجود در شیراز سبب شهرت جهانی شراب شیراز در دنیا شدهاست. تعدادی از باغهای شیراز از لحاظ تاریخی بسیار با اهمیت هستند و بهعنوان مراکز مهم گردشگری نیز بهشمار میآیند. از معروفترین این باغها میتوان به باغ جهان نما، باغ ارم، باغ دلگشا و باغ عنیف آباد اشاره کرد. شهر شیراز در بین سالهای ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۷ محل برگزاری جشن هنر شیراز بود. این جشنواره در زمان خود بزرگترین رویداد فرهنگی در نوع خود در سطح جهان بود که محلی برای گرد امدن بزرگترین هنرمندان سنتی مدرن ایران در سراسر دنیا و در رشته های مختلف هنری بود.
صنایع دستی شیراز چیست؟
- یکی از صنایع دستی شیراز که در ایران طرفداران بسیاری دارد، گبه است. گبه یک نوعی دست بافتههایی است که عشایر فارس برای مصرف خود میبافند و جنس آن از پشم حیوانات اهلی و پرزهایی به طول حداقل یک سانتیمتر و سه تا هشت پود در هر ردیف دارد. مهمترین تفاوت قالی و گبه اندازه همین پرزهاست.
- خاتمسازی شیراز از آن دسته هنرهایی است که طرفداران خاص خود را دارد و شامل آراستن سطح اشیاء چوبی به شکل مثلثهای بسیار کوچک است. این مثلثها هر چه ظریفتر و منظمتر باشند، خاتم مرغوبتر و باارزشتر میشود. البته مرغوبیت مواد اولیهای که در خاتم به کار میرود نیز باعث بالا بردن ارزش آن میشود که ما در هنر خاتمسازی شیراز بهخوبی آن را مشاهده میکنیم.
- از دیگر صنایع و هنرهای دستی شیراز، میتوان از سفالگری نام برد. ماسه، گلِ رس و مواد سوختنی از مهمترین مواد اولیه در حرفه سفالگری هستند. هنر سفالگری را نمیتوان تنها متعلق به شیراز دانست چراکه اغلب شهرهای ایران عزیزمان از این هنر بهره میبرند و آثار شگفتانگیز و زیبایی را خلق میکنند که در بسیاری از آثار تاریخی بهجامانده از گذشته، سفال را میتوان بهخوبی مشاهده کرد.
- شیراز و مردمان هنرمندش بهخوبی و زیبایی هرچه تمام در این هنر شیشهگری خودنمایی کردهاند. اشیای شیشهای که از مناطق مختلف کشورمان نظیر ری، شوش، نیشابور و ساوه به دستآمده نشانگر این حقیقت هستند که اینگونه ظروف در گذشتههای دور وجود داشتند. در اوایل دوره اسلامی، ظروف شیشهای اغلب شامل گلدان، قوری، بطری و فنجان بوده است که بیشتر برای مصارف خانگی از آنها استفاده میشد. بعضی از این اشیاء بهجامانده متعلق به قرون هشتم و نهم میلادی است که هیچگونه تزئینی در آنها دیده نمیشود. همچنین تعدادی دکمه شیشهای که متعلق به دوره هخامنشی طی یکی از حفاریهای منطقه حسنلو بهدستآمده که نشانگر رونق شیشهگری در آن دوره است. ظروف شیشهای شیراز جزو متنوعترینهای کشور است.
- گلیم یکی از زیباترین دستبافتههای شیرازی است. این دستبافته از پشم حیوانات اهلی بافته میشود و عموما به عنوان فرش کاربرد داشت. گلیم در هر منطقه ایران بافته میشد و هر منطقه طرح و نقطه مخصوص خود را داشت. در شیراز نیز طرحها و نقشههای منحصربهفردی وجود دارد که هنوز نیز هنرمندان شیرازی این طرحها را میبافند.بسیاری از مسافرین و گردشگران گلیمهای شیراز را برای عزیزان خود سوغاتی میخرند.
- از دیگر سوغاتیهای شیراز پر رمز و راز میتوان به هنر معرق اشاره کرد. معرق یکی دیگر از رشتههای مهم هنری با پیشینه بسیار طولانی و درخشان در صنایعدستی شیراز است. این هنر نسبت به سایر صنایع چوبی از قبیل منبتکاری، نازککاری چوب، خراطی، خاتم، بافت حصیر و سبد از قدمت بیشتری برخوردار است. معرق که در ابتدا تلفیقی از فلز و چوب بود، به کمک ذوق هنری و اندیشه معرقسازان هنرمند شیراز تغییر شکل داد و صنعتگران به جای استفاده از یک نوع چوب و یکرنگ ثابت، به استفاده از انواع چوبها با رنگهای مختلف پرداختند. به خاطر ذوق هنری شیرازیها میتوانید زیباترین معرقکاریها را در این شهر پیدا کنید.
- سوغاتی دیگری که در اغلب فروشگاهها و مراکز خرید در نقاط مختلف شیراز میتوان یافت، منبتکاریهای متنوع این شهر زیبا است. منبتکاری در واقع به هنر کندهکاری و حکاکی روی چوب، بر اساس نقشهای دقیق گفته میشود.
- از دیگر سوغاتیهای شیراز که بسیار هنرمندانه و خلاقانه است و تماشای آن روح و جسم هر ناظری را نوازش میدهد، هنر زیبای مینیاتور است. کلمه «مینیاتور» مخفف شده عبارت فرانسوی «مینی موم ناتورال» و به معنی طبیعت ظریف و کوچک است. این کلمه در نیمه اول قرن اخیر و تقریباً از زمان قاجاریان وارد زبان فارسی شد. مینیاتور اصولاً به انواع هنرهای ظریف (به هر شیوهای که اجرا و ساخته شده باشد) اطلاق میشود و در هنرهای ایرانی برای شناسایی نوعی نقاشی به کار میرود که دارای قدمت و سابقهای طولانی است.
جمع بندی
شیراز شهر عاشقان و بهارنارنج است. هرچه از زیباییهای آن گفته شود کم است. اما صنایع دستی آن بقدری فاخر و زیباست که شاید سالها باید درباره آنها نوشت. امیدواریم از سفر به شهر زیبای شعر و هنر، شیراز زیبا لذت ببرید.