هنر دیبا،بورس صنایع دستی | بورس صنایع دستی اصفهان
نویسنده: هنرمند 
تعریف:
شکل‌دهی مواد مذاب شیشه به وسیله‌ی لوله‌ی دم و قالب برای ساخت ظروف و اشیای تزیینی شفاف یا مات را شیشه گری گویند
انواع:
آثار آبگینه‌ی سنتی برحسب روش تولید به سه دسته ی فوتی ، قالبی و یا ترکیبی تقسیم بندی می‌شوند.
هدف و کاربرد:
شیشه به دلیل توانایی نگهداری مواد، بزرگ‌نمایی، تحمل دمای بالا، عبور دادن نور، پوشش حفاظتی و قابلیت‌های کاربری تزیینی ، همواره مورد توجه قرار داشته است.
از این ماده ، انواع محصولات خانگی معمولی (بشقاب، دیس ، گلدان و …)، شیشه‌های نشکن، کریستال، بطری و محصولات صنعتی (الیاف شیشه‌ای، در و پنجره، لوازم آزمایشگاهی و …) تولید شده و گستره‌ی وسیعی از زندگی بشر را پوشش می‌دهد.
شکل ظاهری:
این ماده در حالت ذوب قابلیت شکل پذیری به صورت مسطح و حجمی داشته و پس از سرد شدن، جامد، سخت، شکننده و شفاف می‌شود. پس از ساخت، شیشه به صورت شفاف یا مات در می‌آید.
در سطح شیشه می‌توان با تراش، نقاشی، شیوه‌های مات سازی، آبگزکردن و روش‌های ساخت دو پوست و سه پوست، انواع طرح‌ها را اجرا کرد.
با استفاده از ترکیب اکسیدهای فلزی و مواد ترکیبی نیز انواع رنگ‌های لاجوردی (اکسید کبالت)، بنفش تا سیاه (اکسید منگنز)، آبی و سبز آبی (اکسید مس)، زرد (اکسید کادمیوم) سیز (اکسید کرم)، سبز آبی (بی کربنات پتاسیم) و قرمز (کلرید طلا) را در خمیر شیشه به وجود می‌آورند. همچنین می‌توان با انواع رنگها روی سطح شیشه را نقاشی کرد. آرایه‌های مختلف فلزی از جمله مس و آهن را برای تزیین روی شیشه به کار می‌گیرند .
فناوری (روش تولید)
ابزار و وسایل:
برای تولید آثار شیشه‌ای از ابزار و وسایلی مانند لوله دم، سنگ کار ، انواع انبر، قاشق چوبی، قیچی، قالب تخته، تخته، تیغ، میله‌ی واگیره، سطل آب و پایه‌ی لوله دم، استفاده می‌شود. همچنین تجهیزاتی مانند انواع کوره (بوته‌ای و مخزنی) گرمخانه ، ژنراتور و نیمکت شیشه‌گری در این هنر مورد استفاده قرار می‌گیرد .
مواد و مصالح:
شیشه از مواد کانی و معدنی اکسیدهای فلزی، گدازنده‌ها و مواد ترکیبی مختلفی تشکیل می‌شود که می‌توان آنها را در سه گروه تقسیم‌بندی کرد:
الف – موارد پایه:
مواد اصلی تشکیل دهنده‌ی شیشه را مواد پایه می‌گویند : مانند شن و کوارتز (اکسید سیلیسیم SiO2)
ب – مواد واسطه و کمکی:
موادی هستند که با اضاف شدن به مواد اصلی، زمان ذوب شیشه را سرعت بخشیده و در نهایت باعث شفافیت و دوام آن می‌شوند، مانند : اکسید آلومینیم(Al2O3 )، سودا (اکسید سدیمNa2O )، آهک (CaO )، پتاس (اکسید پتاسیمK2O ) و بوره (بوراکسB2O3)
ج- موادرنگ کننده:
آن دسته از موادی که با مخلوط شدن مواد اصلی سبب ایجاد رنگ شیشه می‌شوند را مواد رنگ کننده می‌نامند، مانند ؛ کلرید طلا، دی‌اکسید منگنز( MgO2)، دی‌اکسید منیزیم (MnO2 )، اکسید آهن (FeO3) تری اکسید گوگرد
(SO3)و اکسید سرب(PbO)
روش تولید:
در تولید شیشه، آماده‌سازی مواد شیشه به روش‌های یکسانی انجام می‌شود که عبارتند از :
ا- تهیه‌ی مواد اولیه‌ی مذاب:
برای تولید و ساخت شیشه نیاز است که مواد ترکیبی قبلا در کوره آماده شوند. این آماده‌سازی بر اساس نوع شیشه و ترکیبات آن متفاوت است.
مهم ترین ماده‌ی آماده سازی در شیشه کوارتز است که از منابع اصلی تأمین اکسید سیلیس می‌باشد . کوارتز پس از خردشدن، دمایی معادل ۱۷۲۵ حرارت لازم دارد تا به شکل مذاب شیشه درآید. برای کاهش این درجه حرارت (به دلایل اقتصادی) با استفاده از مواد کمک ذوب مانند اکسید سدیم یا پتاسیم درجه
حرارت کوره را پایین می‌آورند تا سیلیس در زمان کمتری به خوبی ذوب شود.
این نوع شیشه در مقابل آب مقاوم نبوده و به تدریج حالت خوردگی پیدا می‌کند. بنابراین برای ایجاد استحکام به آن آهک افزوده می‌شود.
۲- بارگیری:
سر لوله‌ی دم را به داخل مواد مذاب فرو می‌برند تا مقداری شیشه‌ی مذاب که اصطلاحا به آن باز می‌گویند بر سر آن بچسید .
۳- شکل دهی گوی اول:
لوله‌ی دم را پس از بارگیری از کوره خارج کرده و برای شکل‌گیری گوی کوچک یا اولیه کمی در آن دمیده روی سطحی ورز داده و پس از آن لوله دم را به صورت چرخشی و نوسانی حرکت می‌دهند تا گوی کمی سخت شود.
۴-ایجاد گوی دوم:
در مرحله‌ی دوم سر لوله‌ی دم را درون شیشه‌ی مذاب فرو می‌برند تا مقدار بیشتری از مواد مذاب روی گوی اول قرار گیرد (معمولا با برداشتن بار دوم مقدار شیشه برای ساخت ظرف مورد نظر کافی است.)
۵- قاشقی کردن بار:
لوله‌ی دم را روی تکیه‌گاهی قرار می‌دهند و با یک دست آن را می‌چرخانند و با دست دیگر قاشق چوبی خیس را زیر بار شیشه قرار می‌دهند تا در تمام سطح گوی ضخامت یکسانی پیدا کنید.
در این مرحله براساس تولید آثار هنری شیشه‌ای (روش فوتی با قالبی) مراحل متفاوتی را باید انجام داد.
در مقاله بعدی به روش شیشه گری فوتی خواهیم پرداخت.
