صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری را بشناسید

استان چهارمحال و بختیاری یکی از استان‌های مرکزی کشور به مرکزیت، شهرکرد است. این استان با گستره‌ای برابر با ۱۶٬۴۲۱ کیلومتر مربّع یک درصد از کل وسعت ایران، بیست و دومین استان کشور از نظر پهناوری می‌باشد. استان چهارمحال و بختیاری از جمله بخش‌های کوهستانی فلات مرکزی ایران محسوب می‌شود و در ۳۱ درجه و ۹ دقیقه تا ۳۲ درجه و ۳۸ دقیقه عرض شمالی و ۴۹ درجه و ۳۰ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۲۶ دقیقه طول شرقی گرینویچ قرار دارد. این استان از شمال و مشرق به استان اصفهان، از مغرب به استان خوزستان، از جنوب به استان کهگیلویه و بویراحمد و از سوی شمال غربی به استان لرستان محدود می‌شود. زبان‌های لری بختیاری، فارسی و ترکی قشقایی در میان ساکنان این استان رایج است. در شهرکرد، هفشجان، بروجن، فرخ شهر، گندمان و برخی دیگر از شهرهای استان به زبان فارسی با لهجه خاص خود صحبت می‌کنند. اکنون همراه ما باشید تا صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری را بشناسید.

صنایع دستی چهارمحال و بختیاری

شهرکرد با ۲۰۶۶ متر ارتفاع از سطح دریا، بلندترین مرکز استان در ایران است. میانگین ارتفاع در استان چهارمحال و بختیاری حدود ۲۱۵۳ متر است و به همین خاطر استان چهارمحال و بختیاری را بام ایران می‌دانند. صنایع دستی چهارمحال و بختیاری ،یکی از زیبا ترین و بی نظیر ترین صنایع دستی ایران است صنایع دستی که تبلور روحیه هنری و اصالت فرهنگی مردم این دیار است. صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری به سه دسته صنایع شهری، روستایی و عشایری تقسیم می شود . متنوع ترین و بیش ترین صنایع دستی در این استان توسط عشایر بختیاری تهیهمی شوند ولی مرغوب ترین آن ها توسط صنعت کاران شهری ساخته و عرضه می شوند. از مهمترین صنایع دستی این استان می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

• توربه یا توبره: محصول دیگری است که عشایر بختیاری با شیوه های بافتی یادشده تولید می کنند. توبره و یا به گویش بختیاری «توربه» حالتی کیسه مانند دارد و شبیه کوله پشتی است. برای نگه داری و حمل مواد غذایی یا ملزومات چوپانان از قبیل نان فطیر، چای، قند، پیاز، استکان، مشکول و دیگر مایحتاج آن ها به کار می رود. پشت توبره معمولا ساده بافت(گاهی بانقوش پراکنده) است و روی آن دارای زمینه ساده و نقش های رندی بافت است.
• شله: یک کیسه دوطرفه ساده بافت است که گاهی تماما از نخ بافته می شود. تار آن همیشه از جنس پنبه است. برای جابه جایی مشک، سنگ و چوب به کار می رود و هیچ گونه نقشی روی آن به چشم نمی خورد. درب آن نیز همیشه باز می ماند.
• پیش‌سینه: عشایر بختیاری پیش سینه را برای تزیین و افزودن زیبایی حیوان می بافند و مانند گردنبندی به دور گردن مادیان حلقه می کنند. احتمالا در تزیین حیوانی که عروس یا بی بی بر آن سوار می شود؛ نیز به کار می رود. این بافته تماما” روش “رندی” بافته شده و جنس تار آن از پنبه و جنس پود آن از پشم است.بافت وسط پیش سینه با عرض حدود ۲۵ سانتی متر در طرفین متوقف می شود، ولی در وسط به شکل مثلثی ادامه می یابد و به راس آن ختم می شود.
• بهون: بافت سیاه چادر به عنوان محصولی خود مصرفی در بین تمام عشایر ایران مرسوم است و طبعاً بختیاری ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. عشایر بختیاری از سیاه چادر با عنوان “بهون” یاد می کنند و هر بهون به تناسب کوچکی یا بزرگی اندازه اش مرکب از ۱۴ تا ۲۰ ” لت ” (قطعه) است که طول هر کدام از لت ها شش تا ده متر و عرض آن ۴۰ تا ۶ سانتی متر است که برای بافت آن به همکاری دو نفر بافنده به مدت ده تا پانزده روز مورد نیاز است. لت های چادر به شکلی خاص از پهنا کنار هم گذاشته شده با موی بز به هم دوخته می شود، در نتیجه روزهای آفتابی شعاع هایی از خورشید از محل درزها به داخل می تابد و در روزهای بارانی نیز قطراتی از باران از محل درزها به داخل نفوذ می کند، در حالی که سایر قسمت های چادر به دلیل خاصیت ویژه مو در برابر رطوبت متورم می شوند، در نتیجه آب به داخل چادر نفوذ نمی کند. سیاه چادر در مقابل باد مقاوم است و در زمستان داخل آن گرم و تابستان خنک است. دستگاه بافت بهون همان دستگاه معمول عشایری است.
• موج: نوعی رخت خواب پیچ و شبیه جاجیم است که مانند سایر بافته های بختیاری جنبه خودمصرفی دارد. با این وجود بافت آن چندان رایج نیست و فقط عده بسیار کمی از عشایر آن را تولید می کنند و اغلب در شرایطی که به موج احتیاج داشته باشند آن را از موج بافان دزفولی یا شوشتری می خرند. طول دستگاه موج بافی پنج تا هفت متر در نوسان است ( طول تارها حدود ۷ متر و عرض موج بین ۸۰ تا ۱۰۰ سانتی متر ) یعنی بین سردار و زیردار آن حدود پنج تا هفت متر فاصله است. بعد از اتمام بافت موج (با توجه به اندازه آن) آن را دو یا سه قسمت کرده از پهنا به هم می دوزند. تار و پود موج تماماً از پشم است از موج برای بستن رخت خواب ها و هم چنین رو انداز استفاده می شود.
• چوقا: چوقا که گاهی چوخا نیز تلفظ می شود، نوعی عبای دهقانی است که زنان از پشم سفید طبیعی می بافند و دارای خطوط عمودی آبی تیره یا مشکی است که مردان بختیاری آن را روی لباس های خود می پوشند. ماده اولیه چوقا پشم است که زنان بختیاری آن را به گونه ای بسیار نازک و ظریف می ریسند و روی دستگاه های ساده بافت، نواری با عرض حدود ۵۰ تا ۷۰ سانتی متر (بسته به اندازه مورد نظر) و طول ۵/۲ متر می بافند. این نوار از دو قسمت مساوی و متفاوت تشکیل می شود. بلندی چوقا تقریباً تا سر زانو می رسد و جلوی آن کاملا باز است. چوقا فاقد آستین است. بهترین نوع چوقا که توسط زنان کیارسی بافته می شود به ” کیارسی بف” معروف است و دارای بافت بسیار ظریف بوده و تار آن ها از جنس پنبه است و از بازار خریداری می شود. دار چوقا به صورت افقی و تک نفره است. برای این که نخ پشمی مورد استفاده در بافت چوقا ظریف و یک نواخت ریسیده شود، آن را به هنگام پره گرداندن (نخ ریسی) از سوراخی که روی ناخن بلند انگشت شست تعبیه شده می گذرانند.

جمع بندی

در صورتی که تابحال به این استان زیبا سفر نکردید، شک نکنید که اکنون باید بار سفر ببندید و از این استان زیبا و صنایع دستی آن دیدن کنید.