ب – بافتنی
تعریف: زیر و رو کردن بافتن و پیچاندن رشتههای سلولزی (گیاهی) در شکلهای مختلف (سطح و حجم) به صورت ساده و نقشدار به کمک دست و پا را شیوهی بافتنی میگویند.
این گونه دستبافتها را به خاطر جنس رشتههای تشکیل دهندهی آنها و روش تولید ، بافتههای چوبی نیز مینامند.که دارای گونههای مختلفی است.
انواع متداولترین آثار این شیوهی بافندگی حصیر است که از گذشته تا کنون کاربرد وسیعی در زندگی بشر داشته است.
مروار . کبور و … از محصولات دیگر این شیوه هستند. لازم به ذکر است که با توجه به نوع مادهی اولیهی مصرفی و روش بافت یا تولید ، برخی از این آثار نامهای خاصی دارند که عبارتند از : حصیربافی، بامبوبافی، مرواربافی، کپوبافی و …
هدف و کاربرد:
از آثار شیوهی بافتنی برای ساخت ظروف ( سبد، زنبیل و …)، کلاه، فرش، پرده و … بهره میگیرند که هر کدام کاربرد ویژهای دارد. تولید و استفاده از این محصولات در مناطق شمالی و جنوبی کشور به دلیل در دسترس بودن مواد اولیه و تناسب آن با شرایط اقلیمی مناطق نامبرده، رواج بیشتری دارد. ارزان بودن مواد اولیه و فراوانی آن از ویژگیهای مهم تولید این آثار است. امروزه بخشی از این محصولات به عنوان اشیای کاربردی و تزبینی در زندگی شهری مورد استفاده قرار میگیرد.
شکل ظاهری:
بافتههای خوبی به صورت تخت و با حجم (فرمی، ظرف ، کلاه و ..) دیده میشوند. بیشتر این آثار مشبک و دارای نقشهای سادهی هندسی هستند. ایجاد نقش و تنوع آن وابسته به رشتهها و چگونگی از زیر و رو گذراندن آنهاست، رنگ این آثار تیز بستگی به رنگ طبیعی مواد اولیهی آنها دارد اگر چه در مواردی برخی از رشتهها را رنگآمیزی کرده و به کار میبرند.
فناوری (روش تولید)
ابزار و وسایل :
قیجی، انواع چاقو، درفش، سوزن و ظرف آب (برای خیساندن رشتهها) از مهمترین ابزار و وسایل شیوهی بافتنی است.
مواد و مصالح :
برگ درختانی مانند نخل، برگ و ساقهی انواع نی، ترکه و شاخههای تازک درختانی مانند بید، ساقهی گندم، برنج و امثال آن، نخ و انواع رنگزاها، مواد و مصالح این شیوه به شمار میروند.
روش تولید
اساس این شیوه مبتنی بر درهم بافتن رشتههای تهیه شده از برگ، ساقه و شاخههای نازک برخی از گیاهان است. تار و پود تشکیل دهندهی آثار بافتنی همان رشتههایی هستند که هنگام بافت انعطاف پذیر بوده و به راحتی بافته میشوند. آثار شیوهی بافتنی به دو روش بافته میشوند که عبارتند از : مشبک و پیچشی (مار پیچ) در شیوهی بافتنی مشبک هنگام بافتن رشتههای شبکهها و روزنههایی به نسبت منظم و هندسی در محصول ایجاد میشود (مانند انواع حصیر و بامبو) اما در روش پیچشی ابتدا رشتههایی به شکل طناب یا نوار یافته شده و سپس آنها را به صورت مارپیچ کنار یکدیگر پیچیده و به هم متصل میکنند تا شی نهایی حاصل شود.
یادآوری: در تولید یکی از انواع حصیرها که بیشتر برای پرده استفاده میشود، تعدادی نیهای نازک مرداب را یک انداز کرده و در کنار یکدیگر به صورت موازی قرار میدهند سپس به وسیلهی نخ در فواصل مشخص آنها را به یکدیگر متصل میکنند . کنارههای این حصیرها را معمولا با پارچهای نخی به صورت حاشیهای ۳ تا ۵ سانتیمتری پوشانده و میدوزند.
مراحل تولید (بافت)
الف – بافت مشبک
مواد اولیه شامل برگ نخل، ساقهی نی ساقههای گندم و برنج یا ترکههای نازک بید را تهیه میکنند .
در صورتی که از ساقههای نی استفاده شود، ساقهها را پس از خیساندن بریده و به صورت نوارهای باریکی در میآورند.
رشتهها را مانند تاروپود از زیر و روی یکدیگر به شیوههای مختلف، میگذرانند تا شی مورد نظر با طرحها و نقشهای مشبک مانند (شمسه وغیره) ایجاد شود .
ب – بافت پیچشی (مارپیچی)
مواد اولیه شامل برگ نخل، ساقهی نی، گندم و برنج و ترکههای نازک بید را تهیه میکنند.
چند رشته را به صورت نوار بافته یا به دور یکدیگر مانند طناب میپیچند .
طناب یا نوار حاصل را متناسب با شکل ظاهری شی مورد نظر از مرکز دایره به صورت مارپیچ کنار یکدیگر متصل میکنند .
یادآوری: در صورتی که برخی از رشتهها را رنگ آمیزی کنند میتوان آثار رنگارنگ نیز به وجود آورد. هم چنین گاهی با دوختن برخی از آرایهها از جمله نخهای رنگی بر این گونه آثار، آنها را تزیین میکنند .