صنایع دستی و سوغاتی کشور مصر را بشناسید

کشور مصر یکی از کشورهای شمال شرقی آفریقا محسوب می‌شود این کشور از سمت غرب با لیبی و از سمت جنوب با سودان همسایه است. مصر از سمت شمال با دریای مدیترانه هم مرز است و از سوی شبه جزیره سینا با اسرائیل و در نوار غزه با فلسطین مرز زمینی دارد. شمال کشور مصر به طور کلی به دلیل مجاورت با دریای مدیترانه دارای آب و هوای خوش است. صحرای شرقی و غربی و هوای گرمی که در این کشور دیده می‌شود رده‌بندی‌های مشخصی دارد. در تمام مناطق کشور مصر زمستان‌های سرد گاهاً تا ۲۵ درجه زیر صفر دیده می‌شود. تابستان‌های این کشور گرم بوده و در فصل بهار هوای غبارآلودی دارد طوفان‌های موسمی زیادی در این کشور دیده می‌شود. وضعیت تولید ناخالص داخلی از ساخت و ساز در این کشور به ارزش ۱ درصدی ارزیابی شده است. مشخص است که سیاست‌های تولید ناخالص داخلی از معادن در این کشور رشد ۱۰ درصدی داشته است و اقتصادی مصر وابسته به بخش تولید ناخالص داخلی از حمل و نقل عمومی نیز با رشد ۴ درصدی همراه است. اکنون با ما همراه باشید تا صنایع دستی و سوغاتی کشور مصر را بشناسید

۱- سفال و سرامیک سازی:

با توجه به وقفه‌ی نسبتاً طولانی که در این رشته پدید آمد، امر آموزش و تربیت نیروی انسانی جدید به عنوان اساس هر نوع حرکتی در آینده تشخیص داده شد.

لذا از سال ۱۹۵۸ میلادی مجدداً در فوستات یا قاهره‌ی قدیم با استفاده از تعدادی استادکار قدیمی، برنامه‌های آموزش عملی به مورد اجرا درآمد.

محصولاتی که هم اکنون در فوستات تولید می شود، سنت‌های گذشته را با کاربرد جدید آن درهم آمیخته است.

البته از زمان ایجاد، این مرکز یک بار نیز به علت عدم تضمین بازار برای عرضه‌ی محصولات تعطیل گردید. ولی مجدداً با کمک دولت و سازماندهی جدید فعالیت خود را آغاز کرد.

۲- ساخت آویزهای دیواری

با استفاده از شیوه‌ی بافت گلیم و قالی (گاهی به صورت توأم) اقدام به تولید قالیچه‌های دیواری زیبایی می شود که بیشتر نشان دهنده‌ی نمادهای تمدن باستانی مصر بوده و مورد علاقه‌ی جهانگردان خارجی می باشد.

مرکز عمده‌ی تولید، شهر حلوان بوده که ضمن تولید، یک واحد آموزشی نیز در کنار آن دایر است.

۳- ساخت، قلمزنی و مشبک کاری محصولات فلزی

تولید فرآورده‌های مسی و برنجی و تزیین آن با استفاده از طرح ‌ها و نقش‌های گوناگون هندسی و اسلیمی، از صنایع دستی رایج کشورهای اسلامی است.

در مصر نیز این صنعت دستی بیشتر با روش مشبک کاری تا قلمزنی در شهرهای قاهره و جیزا ” متداول است که محصولات تولید شده علاوه بر اشیاء تزیینی نظیر انواع گلدان شامل شمعدان، چراغهای آویز که داخل آن لامپ برق قرار می دهند و ظروف مختلف می باشد.

۴- خراطی

کشور مصر به علت آب و هوای خشک و کویری، بر خلاف هند و کشورهای جنوب شرقی آسیا دارای منابع جنگلی نبوده، و به انواع چوب دسترسی ندارد و تنها اطراف رودخانه‌ی نیل که حاشیه‌ی شرقی کشور را از سمت جنوب به شمال مشروب می سازد.

ادامه‌ی حیات را در حد فاصل صحرای عربی (ساحل دریای سرخ) و صحرای لیبی که نیمه‌ی غربی کشور را پوشانده، میسر ساخته است.

به همین دلیل از چوب عموماً در ساخت قطعات بسیار کوچک به صورت خراطی شده جهت دیواره‌های مشبک که گاهی درون آن را با شیشه‌های رنگی تزیین می نمایند، استفاده می گردد.

این دیواره‌های تزیینی عموماً در طبقه‌ی دوم بناها و در قسمت بالکن یا پنجره استفاده می شود و معروف به مشربیه است. این سبک کار در ایران به گره چینی چوب معروف بوده و در شهرهای کویری کاشان و یزد متداول می باشد.

۵- تولید محصولات چرمی:

با استفاده از پوست گاو، گاومیش و شتر (چرم‌های سخت)، تولید و عرضه‌ی انواع کیف، چمدان، تابلوهای تزیینی و رویه‌ی صندلی و مبل که نقوش تزیینی، با کاربرد مهرهای مخصوص فلزی به صورت برگردان روی آن منتقل می گردد، در قاهره تولید می شود.

۶- ساخت زیورآلات نقره

این رشته از صنایع دستی به صورت کاملاً سنتی در شهر سیوا در ناحیه ای صحرایی نزدیک مرز لیبی متداول است و اشیاء ساخته شده شامل انواع گردن بند، دستبند، گوشواره و خلخال بوده که به صورت قطعات بزرگ و فاقد ظرافت مورد انتظار می باشد.

اشیاء تولید شده عمدتاً مصرف محلی و روستایی داشته و به روایتی از سر تا مچ دست را می پوشاند.

۷- قالیبافی:

انواع قالی نیز از رشته‌هایی است که در مصر پیشینه ای طولانی داشته ولی بر اثر عدم حمایت کافی به تدریج رو به فراموشی رفته تا اینکه از ۳۰ سال پیش با نگرشی جدید، و به عنوان یکی از رشته‌هایی که می تواند زمینه ساز اشتغال گروه‌های وسیعی از مردم در سطح کشور گردد، مطرح شد.

از اقدامات اساسی که در این راستا صورت گرفت تغییر طرح نقشه و رنگ بندی قالی‌های تولیدی مصر متناسب با سلیقه و خواست بازارهای خارجی بوده و به همین منظور نقشه‌های هندسی قدیمی تدریجاً به نقشه‌های لچک و ترنج، افشان و اسلیمی تغییر یافت .

در این مسیر تا حد زیادی از تجربیات کشورهایی نظیر ترکیه و ایران استفاده گردید ولی قالی مصر به علت بالا بودن قیمت تمام شده و عدم مرغوبیت مواد اولیه هنوز نتوانسته حتی با قالی‌های تولیدی کشور مغرب رقابت کند و عمدتاً پاسخگوی نیازهای داخلی است.

سایر رشته های صنایع دستی کشور مصر

سایر رشته‌های صنایع دستی مصر که از اهمیت کمتری برخوردار است، شامل شیشه گری دستی، حصیربافی، میناکاری و ساخت اشیاء از سنگ مرمر می باشد.

البته سابقاً نقاشی مینیاتور نیز با سبک و طرح خاص خود و بدون رابطه با آنچه که در ایران صورت می گرفت، متداول بوده که اکنون منسوخ شده است.

کنده کاری روی عاج فیل را نیز باید جزء صنایع دستی فراموش شده‌ی مصر دانست.

ارگان‌های مسئول توسعه‌ی صنایع دستی

سازمان تخصصی مسئول توسعه‌ی صنایع دستی به نام المرکز القومی للفنون التشکیلیه است که نه تنها با مسئولان محلی در سراسر کشور بلکه با ارگان‌های بین المللی ذیربط و سازمان‌های مسئول صنایع دستی در سایر کشورهای عربی به منظور جلب کمک‌های کارشناسی در ارتباط است.

از وظایف عمده‌ی آن، متمرکز کردن صنعتگران پراکنده در چارچوب تعاونی ‌ها و ایجاد ارتباط نزدیک با بخش خصوصی به منظور استفاده از امکانات بازارهای جهانی در جهت افزایش صادرات کالاهای تولید شده و در حقیقت تضمین موفقیت آموزش نیروی انسانی جوان می باشد.

در حال حاضر سه مرکز آموزشی صنایع دستی به شرح زیر در قاهره فعالیت دارند:

۱- مرکز صنایع دستی سنتی در محل وکاله الغوری در نزدیکی مسجدالاّزهر

۲- مرکز پژوهش هنرهای سنتی در خانه‌ی اَلصِناری از بناهای قدیمی که در ناحیه‌ی سیده زینب قاهره واقع شده و مسئولیت عمده‌ی آن تحقیق و احیاء طرح‌های سنتی و انطباق آن با نیازهای روز می باشد.

۳- مرکز آموزش صنایع هنری در محل بنای قدیمی اُم عباس سَبیل در ناحیه‌ی الخلیفی قاهره که در آنجا نحوه‌ی استفاده از سنت‌های هنری گذشته در صنایع دستی مختلف از جمله کنده کاری روی چوب و چاپ و باتیک به صورت نقاشی روی پارچه آموزش داده می شود.

فعالیت وزارت خانه های مصر در جهت توسعه واحیاء صنایع دستی

۱- وزارت فرهنگ مصر که در خانه‌های فرهنگ قاهره و سایر شهرها صنایع دستی را آموزشی می دهد.

۲- وزارت آموزش و پرورش که آموزش صنایع دستی در مدارس را نظارت می نماید.

۳- وزارت امور اجتماعی که از تولید کنندگان کوچک و خانگی از طریق اعطاء وام، تأمین ابزار کار و مواد اولیه و بالاخره ایجاد زمینه‌ی مساعد جهت کمک به فروش محصولات آنها در نقاط مختلف کشور، حمایت می کند.

۴- وزارت امور منطقه ای و محلی که در چارچوب فعالیت‌های روستایی نسبت به تأمین مواد اولیه و ابزار کار و همچنین بازاریابی برای تولیدات حاصله اقدام می نماید.